Doornenburg, Fort Pannerden

De beleving van het fort

Ruim 13,5 miljoen ter plaatse gebakken bakstenen werden in 1869 verwerkt bij de bouw van dit immense fort. Het fort moest de watertoevoer vanuit Duitsland voor de inundatie van de Nieuwe Hollandse Waterlinie beschermen. Door de vele ontwikkelingen op het gebied van artillerie veranderde het fort keer op keer; met diverse ophogingen en verstevigingen van puinbeton, spoorrails, diverse lagen beton, pantserstaal en een dik grondpakket van klei. De Eerste, Tweede en Koude oorlog hebben hun sporen nagelaten, waaronder vele kogel- en mortiergaten, door soldaten aangebrachte muurschilderingen en een kijktoren voor de burgerluchtwacht. Ook de kaalslag tijdens de wederopbouw en de jarenlange bewoning door krakers, gevolgd door de belegering en ontruiming door de ME, vormen een belangrijk hoofdstuk in de geschiedenis van het fort. Deze historische gelaagdheid is binnen de planvorming en uitvoering zorgvuldig opgenomen en nu onderdeel van de beleving van het fort.

Complexe en uitdagende uitvoering

De ligging van het fort in het natuurgebied Stroomdal, bestaande uit grasland en vele zeldzame soorten flora en fauna, maakte de uitvoering complex en uitdagend, maar ook bijzonder belonend. Het was vrijwel onmogelijk om de vele lekkages adequaat aan te pakken, de vele gevonden munitie in het grondpakket en latrines onschadelijk te maken en ondertussen de flora en fauna onaangetast te laten. Het fort dat in de jaren na WOII vrijwel geheel gestript was van al het los te halen materiaal, was in bijzonder slechte staat van onderhoud. In de eerste fase van de restauratie zijn de grootste technische gebreken aangepakt, waardoor plaatselijke instorting en verder verval voorkomen werd.

Restauratie en herstel op alle schaalniveaus

Het inwendige hemelwaterafvoersysteem werd hersteld en de lichthoven werden voorzien van glazen regenkappen. Nieuwe kozijnen, ramen, deuren, trappen, bruggen en constructieve versterking van de vloeren werden allemaal aangebracht, gebaseerd op oorspronkelijke materialen en detaillering. Nieuwe voorzieningen en installaties werden zorgvuldig uitgedacht en uitgevoerd, rekening houdend met de zeer lastige klimatologische omstandigheden, condensatie en hoge waterstanden tot ver boven vloerniveau. Ook speciale aandacht werd geschonken aan restauratief herstel van de vele muurschilderingen en andere herinneringen aan oorlogsgeweld en de krakersperiode. Ingepast in het beschermde landschap zijn terrassen met horeca voorzieningen, fietsenstallingen en aanrij- en wandelroutes ontworpen en gerealiseerd in nauwe samenwerking met Staatsbosbeheer en Rijkswaterstaat.

Interactief beleefprogramma

In samenwerking met Tinker Imagineers zijn voor verschillende doelgroepen spannende, interactieve beleefprogramma’s ontwikkeld, waaronder een escape game voor jong en oud, een museale- en een luistertour, en een werkend kanon voor demonstraties. Daarnaast worden er rondleidingen door het fort en het omliggende landschap georganiseerd. De vele belevingen en voorzieningen die het fort en de directe omgeving te bieden hebben, maakt het tot een enorme trekpleister voor bezoekers.

Fort Pannerden is winnaar van 2017 Publieksprijs 'eropuit in eigen land'

Meer informatie is te vinden op: www.fortpannerden.eu